هراکلاید رویداد نگار سده چهارم پیش از میلاد گوید: «هر روز برای آشپزخانه پادشاه روی هم رفته هزار اسب، شتر، گاو، خر، شکار و برخی جانوران اهلی کوچک و نیز پرندگان بسیاری همچو شتر مرغ عربی که جانور بزرگی است، و غاز و خروس سر می‌برند»[1].
[1]- نوکراتیسی، آثنایوس، 1386، ایرانیات در کتاب بزم فرزانگان، ترجمه جلال خالقی مطلق، ص 22.
ثعالبی سفره‌ی بلاش بن فیروز را چنین توصیف کرده است: «غذاهایی که برای او تهیه می‌کردند متفاوت بود از جمله غذای پادشاهی که عبارت از کباب گرم و سرد، بقلمه، آبگوشت ترش، ماهی پخته سرد، پلو با گوشت، دلمه، یک خوراک گوشت که در سرکه پخته باشد و ترحلوا بوده و غذای خراسانی که عبارت از کباب سیخی و دیگ کباب با کره و ربّ، و غذای رومی که با شیر و شکر همچنین با تخم مرغ و عسل با برنج و کره و شیر و شکر تهیه میشد و غذای دهقانی که عبارت از گوشت گوسفند نمک سوز و ناز سوز و تخم مرغ پخته بوده است»[1].
[1]- ثعالبی، محمد بن عبدالملک، 1384، شاهنامه ثعالبی، ترجمه محمود هدایت، ص 281.
در میان متون اوستایی تنها جایی که از ممنوعیت خوردن گوشت سخن به میان آمده است مفهوم بندی از وندیداد درباره پرهیز خانواده صاحب عزاست. در این بند چنین آمده است: «از آن پس مزدا پرستان می‌توانند در آن خانه، خوراک گوشتی و شراب داشته باشند»[1]. مفهوم جمله این است که تا پیش از پایان شب سوم، تنها برای وابستگان مرده، گوشت خواری جایز نبوده و پس از آن جایز است.
[1]- دوستخواه، جلیل، 1391، اوستا، ج2، ص 750، وندیداد، فرگرد هشتم، بند 22.
بنا بر نظر موبدان زنی که فرزند مرده به دنیا آورده بود مجاز به خوردن آب نبود و پیش از آیین سه شبه «آنچه می‌تواند بخورد گوشت بی آب و نمک»[1] است. بنابر نوشته‌های وندیداد زرتشت از اهورا مزدا می‌پرسد نخستین خوراک زنی که کودک مرده زاده است (سقط جنین) چیست و اهورا مزدا پس از دستور به خوراندن سه یا شش یا نه جام گمیز(= ادرار گاو) آمیخته با خاکستر به چنین زنی، گوید: «پس آنگاه می‌تواند شیر گرم مادیان یا گاو یا میش یا بز یا گوشت پخته و نان و شراب بیاشامد اما نوشیدن آب بر او روا نیست.
ای دادار جهان استومند! ای اشون!
چنین زنی تا چه هنگام باید بدین سان بماند و تا چه هنگام باید تنها به این گونه گوشت و نان و شراب زندگی کند و از نوشیدن آب بپرهیزد؟
اهوره مزدا پاسخ داد:
باید تا سه شب بدین سان بماند. باید تا سه شب با این گونه گوشت و نان و شراب زندگی کند و از نوشیدن آب بپرهیزد....»[2].
برخی با استناد به بندهایی از گاتاها بر این باورند که زرتشت با قربانی و حتی گوشتخواری مخالفت کرده است در حالیکه در بند 5/48 زرتشت امید آن دارد که گاوها برای تغذیه پیروانش پروار شوند. مری بویس این بند را چنین آورده است:
«با تلاش در دامپروری، بگذار تا گاو برای خوراک ما پروار شود»[1].
[1]- بویس، مری، 1393، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی زاده، ج 1، ص 251.
میرچا الیاده گوید: «تحقیقات جدید نشان داده که مراسم آشامیدن هئومه هماره با آیین پرستش میترا (مهر پرستی) به طور کامل در دین مزدایی و حتی در گاتاها مردود نشده بود. به علاوه قربانی جانوری بدون هیچ وقفه‌ای اجرا میشد، حداقل به خاطر بهره بردن عامه‌ی مردم. بنابراین به نظر می‌رسد زرتشت اساسا با افراط کاری در مراسم و آیین‌های شادی خواری و عیاشی جنون آمیز مخالف بود که شامل قربانی‌های خونین بی‌حساب و مصرف بیش از حد هئومه (هوم) میشد»[1].
وی در جای دیگری گوید: «اگر چه بعضی قربانی‌های خونین را محکوم کرد، معلوم نیست که همه‌ی آنها را مردود دانسته باشد. به هر حال، مورادی از قربانی جانوران در اوستا شناخته شده است(یسنه 4.11؛ یشت 58.8). به علاوه اسناد و مدارک فراوانی از این نوع قربانی در دوران هخامنشیان، عصر پارتیان و دوران حکومت ساسانیان در دست است»[2].
دکتر چنگیز مولایی نیز با اشاره به ممنوعیت کشتار بی‌رویه و قربانی شبانه از سوی زردشت گوید: «اجرای مراسم قربانی و تهیه نوشیدنی هوم در مراسمِ یسنا از صدر دیانت زردشتی تا کنون از اهمیت اساسی برخوردار بوده است و اگر زردشت با چنین مراسمی کاملا مخالفت داشت و اجرای آن را تحریم کرده بود، دوام و بقای چنین رسمی در سنت زردشتیان کاملا بعید می‌نمود»[1].
[1]- مولایی چنگیز، 1393، زردشت و دین او، در تاریخ جامع ایران، ج 4، ص 390.
